Het gebied van de nootropica (soms ten onrechte “smart drugs” genoemd) was ten tijde van hun ontstaan voorbehouden aan de weinige enthousiastelingen met een goede kennis van het Engels. De opkomst van online verkopers en gemeenschappen, alsmede de uitgave van films en tv-series over dit onderwerp, hebben bijgedragen tot de popularisering van de praktijk van cognitieve verbetering, en hebben deze producten beschikbaar gemaakt voor iedereen die ze wil gebruiken.
Wat zijn nootropics?
Corneliu E. Giurgea, de Roemeense chemicus die piracetam voor het eerst synthetiseerde, ontwikkelde het begrip “nootropische stof” reeds in 1972.
Het woord “nootropisch” is afgeleid van de Griekse woorden νους (wij) en τρoπoς (tropos), die respectievelijk “geest” en “verandering” betekenen. Nootropica zijn dus natuurlijke of synthetische stoffen die de cognitieve vermogens positief beïnvloeden en bijvoorbeeld het leren, het geheugen, de motivatie en de creativiteit verbeteren.
Het onderzoek naar nootropica is erop gericht nieuwe stoffen te ontdekken die de cognitieve vermogens van de hersenen kunnen verbeteren en zo mogelijke neuropsychologische tekorten, zoals die welke verband houden met veroudering, kunnen compenseren.
In de media wordt vaak ten onrechte gesproken van “smart drugs”, maar cognitieve verbeteraars maken over het algemeen onderscheid tussen nootropica en smart drugs: de eerstgenoemde hebben een zeer laag aantal bijwerkingen, zijn niet giftig voor het lichaam, veroorzaken geen typische “verdovende” effecten en houden geen risico van afhankelijkheid of psychofysieke verslaving in.
De term “smart drugs” verwijst naar stimulerende middelen, zoals die welke worden gebruikt bij de behandeling van aandachts- en leerstoornissen zoals ADHD. Dit zijn geneesmiddelen op recept die meer bijwerkingen hebben en een inherent risico van verslaving en afhankelijkheid inhouden en alleen onder medisch toezicht mogen worden gebruikt. Tot deze categorie behoren Ritalin, amfetaminen en derivaten daarvan, maar ook nicotine in sigarettentabak.
Nootropische stoffen zijn een specifieke tak van de psychoactieve stoffen. Volgens Giurgea kan een stof of geneesmiddel als nootropicum worden beschouwd als het aan de volgende criteria voldoet:
- Verbetert het leren en het geheugen.
- Versterkt de mentale weerstand tegen omstandigheden die het verlies van verworven mentale toestanden zouden bevorderen.
- Beschermt de hersenen tegen fysische of chemische schade (zoals die welke wordt veroorzaakt door kneuzingen, neurotoxines, vervuiling, bepaalde geneesmiddelen, enz.)
- Verhoogt de efficiëntie van de controlemechanismen van de hersenen in het corticale/subcorticale gebied (bv. door verbetering van de reactietijden).
- Er zijn over het algemeen geen ernstige bijwerkingen of verdovende middelen, en de toxiciteit is zeer laag.
Tegenwoordig zijn de criteria voor de indeling echter veel minder streng: alle stoffen die de cognitieve vermogens verbeteren en weinig bijwerkingen hebben, worden als nootropica beschouwd.
Veel van de klassieke nootropica, zoals racetams (piracetamderivaten) en choline-supplementen, zijn in het verleden gebruikt als primaire of aanvullende behandelingen voor dementie, geheugen- of aandachtstekorten en de ziekte van Alzheimer, terwijl andere, meer obscure stoffen zich nog in de onderzoeksfase bevinden en nog niet in de klinische praktijk worden gebruikt.
Volgens deze algemene definitie is de kans groot dat je al regelmatig een nootropicum neemt. Cafeïne, de populairste “drug” ter wereld, wordt door velen beschouwd als een nootropicum, omdat het de aandacht en het leervermogen verbetert, terwijl het een licht stimulerend effect heeft.
Sommige stoffen die niet expliciet het geheugen of de aandacht verbeteren, worden niettemin vaak nootropica genoemd. Dit zijn stoffen die de stemming verbeteren, angst verminderen (in het jargon: een anxiolyticum) of een gevoel van psychofysiek welzijn geven.
Tot deze stoffen behoren fenibut (een Russisch anxiolyticum dat de cognitieve vermogens en de aandacht niet aantast), sulbutiamine (een vitamine B1-derivaat dat in Frankrijk als psychostimulans wordt gebruikt) en ashwagandha (een plant met een sterk anxiolytisch en anti-stress effect).
Hoewel deze stoffen niet rechtstreeks op het geheugen inwerken, verbeteren hun stemmingsverbeterende eigenschappen indirect de concentratie en het welzijn.
Het lijkt misschien vreemd, maar verschillende studies ondersteunen de hypothese dat iemand die lijdt aan angst, agitatie of onzekerheid cognitief beter presteert als hij een mild kalmerend middel neemt tegenover een stimulerend middel, en vice versa. Hoewel het contra-intuïtief lijkt, is het nu bekend dat geheugen en cognitieve processen nauw samenhangen met emoties en de psychologische toestand van het individu.
De wet van Yerkes-Dodson stelt bijvoorbeeld dat er een optimaal stimulatieniveau is, dat verschilt van persoon tot persoon, en dat niet te hoog mag zijn om angst en opwinding te veroorzaken, noch te laag om afleiding en onoplettendheid te veroorzaken.
Daarom beschikken nootropische beoefenaars over een gevarieerd arsenaal van stoffen die zij kunnen gebruiken naargelang van de verschillende contexten (de mentale toestand en de sociale context waarin wij ons bevinden).
Wie gebruikt het en waarom?
Sinds de ontdekking van piracetam zijn andere stoffen onderzocht en ontwikkeld voor de behandeling van cognitieve achteruitgang. Talrijke van piracetam afgeleide geneesmiddelen (“racetams”) zijn ontwikkeld in de hoop dat zij nog doeltreffender zullen zijn dan piracetam.
Eén zo’n drug is fenylpiracetam, dat zowel geest- als lichaam stimulerende eigenschappen heeft. Anderzijds heeft Aniracetam een meer anxiolytisch effect, terwijl Coluracetam antidepressieve effecten heeft.
Tot twintig jaar geleden werden cognitieverhogende stoffen uitsluitend gebruikt in een klinische setting, zoals bij de behandeling van cognitieve stoornissen (dementie, Alzheimer, enz.), maar de laatste jaren is het gebruik van nootropica exponentieel toegenomen onder jongvolwassenen die hun academische of professionele prestaties willen verbeteren.
Zo is het gebruik van modafinil (Provigil), een stof die vaak wordt gebruikt om narcolepsie te behandelen, onder studenten sterk toegenomen. Modafinil wordt gebruikt vanwege zijn stimulerende werking, waardoor u zich gedurende langere tijd op één taak kunt concentreren zonder de aanzienlijke bijwerkingen en het risico op verslaving en afhankelijkheid van amfetaminen.
Waar moet ik beginnen?
De populairste en veiligste nootropica zijn ongetwijfeld Noopept, Piracetam en Modafinil, stoffen die al jaren in de klinische praktijk en onder nootropic-liefhebbers worden gebruikt.
Leer eerst de theorie
Als je klaar bent om de eerste stap te zetten en te experimenteren met nootropische stoffen, laat je dan niet intimideren door de studies die vereist zijn. Er bestaat geen “toverstokje” dat je intelligentie onmiddellijk zal verhogen zonder enige inspanning. Studie van nootropica zal u niet alleen helpen uw productiviteit en cognitieve prestaties te verbeteren, maar zal u ook helpen beter te begrijpen hoe de hersenen werken.
De eerste stap voordat u nootropica gaat gebruiken, is beslist het bestuderen van de werking van de hersenen en de neurotransmitters (serotonine, dopamine, noradrenaline, enz.). De tweede stap is het bestuderen van de rol van acetylcholine, de neurotransmitter die fundamenteel is voor de geheugenfunctie: wij hebben dit in detail besproken in ons artikel over choline-supplementen.
Een van de belangrijkste dingen is te weten hoe je deze stoffen correct gebruikt. Hoewel gezegd wordt dat nootropica “even veilig als zout” zijn, is een overmatige natriuminname ook ongezond. Voordat u een stof inneemt, moet u de dosis en de wijze van toediening bepalen en nieuwe stoffen pas introduceren nadat u ze in afzondering hebt getest.
Begin altijd met de laagste effectieve dosis en doe een allergietest: d.w.z. neem ~1 mg (of minder, als het een zeer actieve verbinding is) van elke nieuwe stof die wordt geïntroduceerd. Voor stoffen met een hoge werkzame dosis, bijvoorbeeld Piracetam, begint u met een hogere dosis, zoals 400 mg.
Vergeet ook niet te cycleren (bv. een bepaalde stof 30 dagen lang innemen, en er dan nog eens 30 dagen mee ophouden) om een duidelijke basislijn te hebben – je mentale en fysieke basistoestand, zonder externe variabelen – en ook om de “tolerantie” voor de positieve effecten van een bepaald nootropicum te verminderen.
Capsules of poeder?
In het begin kun je nootropica het beste in capsules kopen, maar als je het eenmaal onder de knie hebt, kun je beter voor poedervormige producten gaan, omdat die goedkoper zijn en de dosering flexibeler is. Om dit te doen, heb je eerst een weegschaal nodig die milligrammen meet.
Koop niet zomaar een juweliersweegschaal, want die zijn niet ontworpen om doses onder de 100 mg te meten (veel weegschalen meten zelfs geen doses onder de gram): je hebt een 0,001 g weegschaal nodig zoals de AWS Gemini 20, de AWS GPR-20 of de Philonext, die je kunt kopen op eBay of Amazon.
Neem geen poedervormige stoffen in zonder ze eerst af te meten! Schepjes en microscoopschepjes (kleine plastic lepeltjes die vaak bij nootropica in poedervorm worden verkocht) worden alleen gebruikt om het poeder van het zakje naar de weegschaal te brengen en kunnen tientallen milligrammen afwijken, wat vaak resulteert in een dubbele of driedubbele gewenste dosis.
De meest gebruikte nootropica
Als het gaat om de wereld van cognitieve verbetering, kan het duizelingwekkende aantal stoffen dat er deel van uitmaakt, ronduit beangstigend zijn. Hier is een nuttige lijst van enkele van de populairste en meest gebruikte nootropica.
Aandacht en motivatie
- Cafeïne en L-theanine bevorderen synergetisch de concentratie en alertheid. De combinatie van cafeïne en theanine, een aminozuur dat in kleine hoeveelheden voorkomt in sommige geraffineerde groene theesoorten, vermindert de bijwerkingen van cafeïne (zoals angst en overstimulatie) en verbetert verder de cognitieve vermogens.
- Modafinil en Armodafinil – deze twee bestanddelen werken bijzonder effectief als stimulerende middelen voor lichaam en geest.
- Rhodiola Rosea – een plant die als adaptogeen werkt, d.w.z. dat hij het lichaam helpt om positief te reageren op prikkels die stress veroorzaken. Het vermindert ook gevoelens van vermoeidheid en heeft een anxiolytische, antidepressieve en stimulerende werking. Het wordt ook gebruikt om de effecten van cafeïneontwenning te verzachten.
Cognitieve vaardigheden
- Piracetam – Het oorspronkelijke racetam, werd oorspronkelijk ontwikkeld als slaapmiddel vanwege zijn vergelijkbare structuur met GABA, maar toen het op dieren (en later op mensen) werd getest, bleek het in plaats daarvan het geheugen en de cognitieve functie te verbeteren zonder enig kalmerend of stimulerend effect.
- Noopept – de opvolger van piracetam, werkt bij een fractie van de dosis van piracetam. Bovendien verhoogt het, in tegenstelling tot piracetam, de productie van NGF en BDNF, twee neurotrofe factoren die de overleving, differentiatie en groei van nieuwe neuronen bevorderen. Verhoogt over het algemeen het cognitieve vermogen en het geheugen, terwijl het een gematigde zintuiglijke stimulatie geeft.
- Aniracetam – veroorzaakt cognitieve effecten die vergelijkbaar zijn met die van piracetam, maar is ook anxiolytisch. Het is bijzonder nuttig om de geest te helpen verschillende gedachten te associëren en ze samen te brengen om een “totaalbeeld” te vormen. Uitstekend voor creatieve mensen.
- Fenylpiracetam – piracetam met de toevoeging van een fenylgroep, waardoor het veel actiever wordt. Het heeft een krachtig stimulerend effect op de geest en het lichaam, vergelijkbaar met een mengsel van piracetam en cafeïne. Het staat ook bekend als neuroprotectief, en helpt cognitieve achteruitgang te voorkomen.
Opmerking: Omdat racetams als modulatoren van acetylcholine (een neurotransmitter die essentieel is voor het geheugen) werken, moet de consumptie ervan worden ondersteund door een bron van choline.
Geheugen
- Bacopa Monnieri – verschillende studies tonen aan dat dit kruid de geheugenvorming, -consolidatie en -verwerving verbetert. Het is een adaptogeen en wordt vaak gebruikt vanwege zijn anxiolytische en licht sedatieve eigenschappen.
- Citicoline – ook bekend als CDP-Choline, is een bron van choline, dat een precursor is van acetylcholine, de neurotransmitter die essentieel is voor de geheugenfunctie. In het algemeen verbeteren hogere niveaus van acetylcholine het geheugen, vooral wanneer een cholinebron gecombineerd wordt met een racetam. Het verhoogt ook het dopaminegehalte.
- Alpha GPC – een andere bijzonder effectieve bron van choline.
Stemmings verbetering
- Fenibut – een anxiolytische verbinding die de cognitie kan verbeteren in situaties met veel stress (zoals examens, presentaties en interviews) als gevolg van een sterk anxiolytisch en ontremmend effect. Bij therapeutische doses tast het het geheugen niet aan zoals farmacologische anxiolytica.
- Tianeptine – chemisch gezien een tricyclisch antidepressivum, is Tianeptine innovatief in die zin dat het de stemming onmiddellijk verbetert en tegelijkertijd de neurogenese verhoogt. In tegenstelling tot andere antidepressiva tast het het geheugen of de cognitieve vermogens niet aan.
Wat kunt u verwachten
Nootropica, met uitzondering van stimulerende middelen (zoals modafinil, fenylpiracetam en sulbutiamine, die onmiddellijk effect hebben), werken door het verhogen van neurotrofe factoren in de hersenen, dus het duurt even voordat hun effecten volledig zichtbaar worden.
In het algemeen zijn de psychoactieve effecten van nootropica milder dan die van traditionele psychotrope drugs (zoals amfetaminen of methylfenidaat), maar ze zijn uiteindelijk veel heilzamer. Het dagelijks gebruik van nootropica zou per definitie veel langer moeten duren dan dat van psychotrope drugs.
Over het algemeen delen liefhebbers van nootropica deze stoffen in twee categorieën in: stimulerende middelen en anxiolytica, die onmiddellijk effect hebben en naar behoefte worden ingenomen, en langetermijnnootropica (zoals racetams of bacopa), die dagelijks worden ingenomen en een maand of langer continu gebruik vergen voordat ze gunstige effecten op de cognitie hebben.
Veel mensen nemen meerdere nootropica tegelijk om hun cognitieve voordelen te maximaliseren. (De “stapels” waar we het eerder over hadden). U kunt bijvoorbeeld cafeïne combineren met L-theanine, omdat van laatstgenoemde bekend is dat het angst en onrust veroorzaakt door cafeïne vermindert, terwijl het ook een nootropisch effect van zichzelf heeft.Wanneer u meerdere nootropica inneemt, is het uiterst belangrijk om te kijken naar mogelijke negatieve interacties tussen de stoffen. Examine.com en Wikipedia zijn een onschatbare bron voor het vinden van nootropics en hun interacties.
Nootropica kunnen zeker van groot nut zijn voor degenen die hun cognitieve functie willen verbeteren en de hersenen willen beschermen tegen cognitieve aftakeling. Ze zijn echter veel heilzamer wanneer ze gecombineerd worden met lichaamsbeweging, een gezond dieet en meditatie. Nootropica kunnen alleen helpen binnen de grenzen van hun eigenschappen, en ze zijn zeker geen excuus om andere fundamentele aspecten die van invloed zijn op de geestelijke en lichamelijke gezondheid te verwaarlozen.
Veiligheid van nootropica
Nootropica worden veilig geacht voor onbeperkt gebruik, hoewel niet alle nootropica aan dit criterium voldoen. Fenibut bijvoorbeeld, een anxiolyticum dat oorspronkelijk werd ontwikkeld voor kosmonauten uit de Sovjet-Unie, is vaak het onderwerp van discussies waarin de nootropische capaciteiten ervan worden aangeprezen voor de beheersing van angst en de verbetering van het gevoel van eigenwaarde in sociale situaties.
Dat gezegd hebbende, kan een willekeurig gebruik van fenibut als verdovend middel (bijvoorbeeld dagelijks gebruik of in hoge doses) leiden tot afhankelijkheid en verslaving. Om deze reden moet fenibut (evenals andere stoffen met een anxiolytisch effect) spaarzaam worden gebruikt, bijvoorbeeld om angst voor een examen of een sollicitatiegesprek te verminderen.
Daarnaast moet worden opgemerkt dat nootropica niet mogen worden gebruikt bij de behandeling van ernstige psychische stoornissen (zoals schizofrenie, bipolaire stoornis of ernstige depressie) zonder eerst een specialist te raadplegen. Ten slotte, als u enige vorm van psychotrope medicatie gebruikt (antidepressiva, antipsychotica, anxiolytica), is het van cruciaal belang om te controleren op medicijninteracties en eventueel uw arts te raadplegen voordat u nootropica gaat gebruiken.